ΒΙΒΛΙΟ | Μια ιστορική στιγμή που συντάραξε τα θεμέλια της εκκλησιαστικής επιρροής στην Ελλάδα

Τον Μάρτιο του 1833, ελάχιστες εβδομάδες μετά την άφιξη του βασιλιά Όθωνα στο Ναύπλιο, συγκροτείται μία ειδική επταμελής επιτροπή υπό τον πρωθυπουργό Σπυρίδωνα Τρικούπη και με την ενεργό συμμετοχή του λογίου Θεόκλητου Φαρμακίδη. Στόχος της επιτροπής αυτής είναι να εργαστεί για τους επόμενους μήνες, με σκοπό να παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο πόρισμα για την κατάσταση και τις παθογένειες της Εκκλησίας, προτείνοντας λύσεις στα προβλήματα που την ταλανίζουν από την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Κατά τα προηγούμενα χρόνια, άλλωστε, είχαν προηγηθεί οι απόπειρες του πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως να αναμιχθεί στα εσωτερικά του επαναστατημένου κράτους, προκαλώντας έντονη αναστάτωση στην ηγεσία και στους πολίτες της χώρας.

Τα καταγεγραμμένα συμπεράσματα της έκθεσης αυτής, άγνωστης έως σήμερα στο αναγνωστικό κοινό, ήταν συνταρακτικά και καταρρίπτουν μια σειρά από εθνικούς μύθους που διαμορφώθηκαν κατά τις επόμενες δεκαετίες, κυρίως σε ό,τι αφορά τη σχέση κλήρου και παιδείας, στο πλαίσιο της προετοιμασίας του Αγώνα. Παράλληλα, τα πορίσματα αυτά οδήγησαν στην απόφαση για τον πλήρη διαχωρισμό της Ελλαδικής Εκκλησίας από το πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, την κήρυξη, δηλαδή, του περίφημου Αυτοκέφαλου. Ένα γεγονός που ταυτόχρονα σηματοδότησε, ως «αναγκαίο κακό», τον στενό εναγκαλισμό Κράτους και Εκκλησίας στη χώρα μας, που αποτέλεσε εντέλει –και εξακολουθεί να αποτελεί– την πηγή αμέτρητων προβλημάτων σε κάθε σχεδόν πτυχή του δημόσιου βίου.

Εκατόν ενενήντα ένα χρόνια μετά την κοινοποίησή της προς τον Μάουρερ και τον νεαρό Όθωνα, η έκδοση της Έκθεσης των Επτά από τη Σειρά Lux Orbis, με πρόλογο του καθηγητή Αριστείδη Χατζή, φωτίζει με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο τις ιδιαίτερες πολιτικές συνθήκες εκείνης της εποχής και κυρίως τη θέση της Εκκλησίας, ως οργανισμού, στις συνειδήσεις των πρώτων αξιωματούχων του νέου ελληνικού κράτους.

Τα μέλη της επιτροπής

Ο Σπυρίδων Τρικούπης (1788-1873) ήταν πατέρας του Χαρίλαου Τρικούπη. Υπήρξε ο πρώτος πρωθυπουργός του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους, ενώ ανάμεσα στα άλλα υπηρέτησε στη νευραλγική διπλωματική θέση του πρέσβη της Ελλάδας στο Λονδίνο. Συνέγραψε την Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, ένα βιβλίο σταθμό για τα χρόνια του ξεσηκωμού κατά των Οθωμανών και της εθνικής ανεξαρτησίας.

Ο Θεόκλητος Φαρμακίδης (1784-1860) υπήρξε κληρικός, Φιλικός, αγωνιστής της Επανάστασης και σημαντική μορφή του νεοελληνικού Διαφωτισμού, έχοντας λάβει παιδεία σε διάφορα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Αποτέλεσε έναν εκ των κυριότερων συντακτών του κοραϊκής επιρροής περιοδικού «Λόγιος Ερμής» στη Βιέννη, ενώ παράλληλα τον συνέδεε στενή φιλία με τον Θεόφιλο Καΐρη. Στο ελεύθερο ελληνικό κράτος συγκρούστηκε με τους εκπροσώπους των ρωσικών συμφερόντων, ήταν ο σημαντικότερος σύμβουλος του Μάουρερ επί εκκλησιαστικών ζητημάτων, ενώ υπήρξε ο ιθύνων νους πίσω από το βασιλικό διάταγμα για την κήρυξη του Αυτοκέφαλου της Ελλαδικής Εκκλησίας. Το 1833 διορίστηκε Γραμματέας της Ιεράς Συνόδου.

Ο Σκαρλάτος Βυζάντιος (1798-1878) υπήρξε σημαντικός λόγιος του 19ου αιώνα. Διετέλεσε επίτροπος του Όθωνα αναφορικά με την Ιερά Σύνοδο και διευθυντής της δημοτικής εκπαίδευσης, θέση από την οποία πρόσφερε σημαντικό έργο. Συνέγραψε τρία σημαντικά λεξικά και πολλά ακόμα έργα.

Ο Παναγιώτης Νοταράς (1752-1849) υπήρξε σημαντικός πολιτικός, με ενεργό συμμετοχή στις πρώτες Εθνοσυνελεύσεις των επαναστατημένων Ελλήνων. Διετέλεσε πρώτος πρόεδρος της Ελληνικής Βουλής το 1843, με την έναρξη του κοινοβουλευτικού βίου στη χώρα. Ήταν ένα πολιτικό πρόσωπο με κύρος, γνωρίζοντας ισχυρή αποδοχή από φίλους και πολιτικούς αντιπάλους.

Ο Κωνσταντίνος Σχινάς (1801-1870) υπήρξε πολιτικός και πρώτος πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επί διακυβέρνησης Ι. Καποδίστρια διετέλεσε πάρεδρος στη Γραμματεία Εσωτερικών και επί Όθωνα πρόεδρος της επιτροπής για τη σχολική οργάνωση και υπουργός Δικαιοσύνης υπό τον Α. Μαυροκορδάτο. Δίδαξε Ιστορία στο πανεπιστήμιο Αθηνών έως και τα μέσα του 19ου αιώνα, ενώ αργότερα χρημάτισε πρέσβης της Ελλάδας στη Βιέννη και το Μόναχο.

Ο Ελαίας Παΐσιος χειροτονήθηκε επίσκοπος Ελαίας το 1814. Με την ανακήρυξη του Αυτοκέφαλου το 1833, εξελέγη επίσκοπος Τριφυλίας. Απεβίωσε το 1849.

Ο Αρδαμερίου Ιγνάτιος (1769-1839) χειροτονήθηκε επίσκοπος Αρδαμερίου το 1798. Υπήρξε Φιλικός και αγωνιστής της Επανάστασης του 1821. Ανέπτυξε πλούσιο εκπαιδευτικό έργο, ενώ με την ανακήρυξη του Αυτοκέφαλου το 1833 εξελέγη επίσκοπος Ερυμανθίας.

halkidikifocus social

Twitter