ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΜΕΙΩΜΕΝΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΜΕ ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
Attention Deficit Disorder with Hyperactivity – ADDH
Του: Ευάγγελου Σμπράου, καθηγητή Ειδικής Φυσικής Αγωγής*
Πρόκειται για συχνή διαταραχή της παιδικής ηλικίας με κύρια χαρακτηριστικά:
1. Διαταραχές της προσοχής
2. Υπερκινητικότητα
3. Παρορμητική συμπεριφορά (American Psychiatric Association, 1987)
Πριν από 30 χρόνια χρησιμοποιείτο ο όρος υπερκινητικό σύνδρομο, γιατί η υπερκινητικότητα ήταν το προεξάρχον σύμπτωμα και εκεί αποδιδόταν η διάσπαση της προσοχής.
Μαζί με άλλες καταστάσεις, όπως «μαθησιακές δυσκολίες». «δυσλεξία», «αδεξιότητα» κλπ. Ανήκε στην ελάχιστη εγκεφαλική δυσλειτουργία (minimal brain dysfunction MBD) γιατί πιστευόταν ότι πρόκειται για κάποια λειτουργική διαταραχή του ΚΝΣ υπεύθυνη για όλη τη συμπτωματολογία (Bartram, 1964, Παιονίδης, 1990). Σήμερα χρησιμοποιείται ο όρος «σύνδρομο μειωμένης προσοχής με συγκινητικότητα (Whalen and Henker 1984, Forman et al 1987, Σκαρδούτσου 1987). Το σύνδρομο απαντά σε συχνότητα 3-15% με αναλογία αγοριών/κοριτσιών, 5-9/1 (Ιεροδιακόνου 1982, Whalen 1983).
Για την εμφάνιση του συνδρόμου, ενοχοποιείται η κληρονομικότητα (Shaywitz et Shaywitz, 1984), γιατί στο 16% των περιπτώσεων υπάρχει κάποιος στην οικογένεια με ανάλογα συμπτώματα.
Η αιτιολογία ουσιαστικά είναι άγνωστη. Κατά καιρούς ενοχοποιήθηκαν γενετικές παθήσεις, περιγεννητικά προβλήματα, προωρότητα (Μακαρώνης, 1986). Ακόμη και βλάβη του ΚΝΣ, αλκοολισμός της μητέρας, μόλυβδος περιβάλλοντος (Varga 1975, Βεργοπούλου & Τσίκουλας 1990). Μέχρι και χρωστικές που προστίθενται στις τροφές, καθώς και κοινά τροφικά αλλεργιογόνα, έχουν ενοχοποιηθεί για την εκδήλωση του συνδρόμου (Egger 1985).
Τα τελευταία χρόνια επικρατέστερη είναι η θεωρία της νευροχημικής και νευροφυσιολογικής διαταραχής του ΚΝΣ, κατά την οποία υπάρχει διαταραχή του μεταβολισμού των κατεχολαμινών ντοπαμίνης νορεπινεφρίνης στο ΚΝΣ. Οι κατεχολαμίνες αυτές είναι οι κυριότεροι νευροδιαβιβαστές του δικτυωτού σχηματισμού του στελέχους. Η θεωρία αυτή στηρίχτηκε κυρίως στην αποτελεσματικότητα που είχε η χορήγηση των διεγερτικών φαρμάκων δεξτροαμφεταμίνης και μεθυλοφενιδάτης στη συμπτωματολογία του συνδρόμου. Τα φάρμακα αυτά αυξάνουν την ποσότητα της ντοπαμίνης και νοροεπινεφρίνης στις συνάψεις των νευρικών κυττάρων (Stevenson and Wolraich, 1989).
Χαρακτηριστικά του συνδρόμου μειωμένης προσοχής με συγκινητικότητα
Α’ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ:
• Ζητά συνεχώς να του επαναλάβουν τις ερωτήσεις
• Χρειάζεται απόλυτη ησυχία και ηρεμία
• Η προσοχή του διασπάται γρήγορα και εύκολα από το ένα στο άλλο
• Δεν τελειώνει καμία επιδεξιότητα
• Ακούει αλλά δεν προσέχει
Β’ ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ:
• Ανεβαίνει στις ντουλάπες στα έπιπλα, στα κάγκελα
• Συνεχώς κινείται, γυρίζει, στριφογυρίζει και ποτέ δεν κάθεται.
• Θορυβεί και ενοχλεί τους άλλους.
Γ’ ΠΑΡΟΡΜΗΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ:
• Μιλάει πολύ και δυνατά
• Είναι υπερβολικά ευερέθιστο
• Δεν περιμένει τη σειρά του
• Βγαίνει από την τάξη χωρίς άδεια
• Η δουλειά του είναι ανοργάνωτη
• Περνάει από τη μια δραστηριότητα στην άλλη
Ελαφρά νευρολογικά σημεία
1. Καθυστέρηση κινητικής ωρίμανσης
2. Παραμονή αρχέγονων αντανακλαστικών
3. Αύξηση τενόντων αντανακλάσεων
4. Αδιαδοχοκινησία, ασυνέργεια λεπτών κινήσεων
5. Αστερεογνωσία, δυσκολία διάκρισης αριστερού-δεξιού
6. Στραβισμός, υπερτελορισμός, οπτικοακουστικές δυσκολίες.
Τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου καθώς και τα ελαφρά νευρολογικά σημεία που είναι δυνατόν να υπάρχουν σε παιδιά με ADHD φαίνονται στους παραπάνω πίνακες. Τα νευρολογικά αυτά σημεία όταν συνυπάρχουν, κάνουν ακόμη πιο δύσκολη την εκπαίδευση αυτών των παιδιών και την ειδική φυσική αγωγή.
Κριτήρια διάγνωσης του συνδρόμου αποτελούν:
α) ο χρόνος εμφάνισης, που τοποθετείται κάτω από τα 7 έτη,
β) η διάρκεια πάνω από 6 μήνες και
γ) η ύπαρξη τουλάχιστον 8 συμπτωμάτων από αυτά που αναφέρονται στον Πίνακα με τα χαρακτηριστικά του ADHD. Δ
εν πρέπει το σύνδρομο να συγχέεται με καταστάσεις, όπου είναι δυνατόν να συνυπάρχει υπερκινητικότητα, όπως: Νοητική Υστέρηση, αυτισμός, σχιζοφρένεια, διαταραχές αισθητηρίων, επιληψία κ.α.
Εκτός από τα χαρακτηριστικά που αναφέρονται στους παραπάνω πίνακες τα παιδιά έχουν μαθησιακές δυσκολίεςόσον αφορά στο γράψιμο, στην ανάγνωση, στα μαθηματικά. Ακόμη μπορεί να παρουσιάζουν διαταραχές στην ομιλία και στην άρθρωση.
Η επίδοσή τους στο σχολείο υστερεί μέχρι και 2 χρόνια σε σύγκριση με συνομήλικα παιδιά, ενώ σύμφωνα με τα test νοημοσύνης που τους εφαρμόζονται έχουν φυσιολογική νοημοσύνη. Τα υπερκινητικά παιδιά έχουν επιθετική συμπεριφορά και δεν συνεργάζονται με τους συμμαθητές τους. Μπορεί να είναι αφηρημένα ή παρορμητικά χωρίς να υπολογίζουν τις συνέπειες. Μερικά δείχνουν τρομερή και επικίνδυνη ανεξαρτησία, ενώ άλλα μεγάλη εξάρτηση.
Οι διαταραχές της συμπεριφοράς και οι συναισθηματικές είναι κοινές και σχετίζονται με την αρνητική εικόνα που δείχνουν στο περιβάλλον τους. Δέχονται συνέχεια κριτική και τιμωρία τόσο από τους γονείς, όσο και από τους δασκάλους τους και μπαίνουν σε κοινωνική απομόνωση. Τα ίδια έχουν φτωχή εικόνα για τον εαυτό τους και αυτοεκτίμηση. Στη φυσική αγωγή και στα σπορ έχουν χαμηλότερη από την ηλικία τους απόδοση, είτε λόγω των νευρολογικών σημείων που παρουσιάζουν (βλέπε ελαφρά νευρολογικά σημεία πιο πάνω) είτε λόγω της μειωμένης προσοχής και όλων των άλλων διαταραχών.
Παλιότερα επικρατούσε η αισιόδοξη άποψη ότι τα συμπτώματα υποχωρούσαν με την εφηβεία.(American Psychiatric Association, 1968). Την τελευταία δεκαετία και καθώς υπήρχε η δυνατότητα να μελετήσουν οι ερευνητές τη συμπεριφορά των παιδιών που ανήκαν στο σύνδρομο, κατά την εφηβεία και την ενηλικίωσή τους, οι απόψεις έχουν διαφοροποιηθεί. Έτσι μόνο το 20-30% δεν παρουσιάζει προβλήματα κατά την εφηβεία (Weiss και συν. 1983, Gittelman, 1987). Οι έφηβοι με ADDH μπορεί να παρουσιάζουν επιθετική συμπεριφορά, δοσοληψίες με την αστυνομία, δυσκολία προσαρμογής στο σχολείο και κακή επίδοση καθώς και ψυχοσωματικές εκδηλώσεις. Οι ενήλικες με ADDH μπορεί να παρουσιάζουν χαμηλή ακαδημαϊκή μόρφωση, αντικοινωνική συμπεριφορά και ανώριμη προσωπικότητα σε σχέση με την οικογένεια και την εργασία.
Η αντιμετώπιση των παιδιών με ADDH γίνεται με:
• Εκπαίδευση
• Τροποποίηση της συμπεριφοράς και
• Φαρμακευτική αγωγή
Εκπαίδευση:
Το παιδί πρέπει να βρίσκεται σε άμεση επικοινωνία με τον δάσκαλο. Να κάθεται σε μπροστινό θρανίο, μακριά από παράθυρα και οποιαδήποτε ερεθίσματα που θα του αποσπάσουν την προσοχή. Το δωμάτιο της μελέτης πρέπει να είναι ουδέτερο χωρίς πολλά χρώματα και αντικείμενα να του τραβούν την προσοχή. Η γυμναστική και τα αθλητικά προγράμματα δίνουν διέξοδο στην συγκινητικότητα, χαρίζουν αυτοπεποίθηση, προάγουν την κοινωνικότητα και βελτιώνουν την συμπεριφορά (Shaywitz & Shaywitz, 1984).
Τροποποίηση της συμπεριφοράς:
Περιλαμβάνει ειδική αντιμετώπιση από γονείς, εκπαιδευτικούς και αν χρειάζεται και ψυχολόγο. Μερικά από αυτά που προτείνονται είναι: Εβδομαδιαίο Πρόγραμμα και ωράριο εργασίας. Ειδικό ωράριο για την παρακολούθηση τηλεόρασης. Συμμετοχή του παιδιού με ασχολίες του σπιτιού. Επιβράβευση με κάποιο μικρό δώρο. Οι έντονες διαταραχές της συμπεριφοράς θα αντιμετωπισθούν με τη βοήθεια ψυχολόγου ή παιδοψυχίατρου (Delcan, 1984).
Φαρμακευτική αγωγή: (Committee on Drugs 1987, Deuel 1988, Mc Bride 1988, Stevenson & Wolraich 1989).
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του συνδρόμου είναι διεγερτικά του ΚΝΣ και είναι: μεθυλφαινιδάτη, (Ritalin), που θεωρείται φάρμακο εκλογής και κυκλοφορεί στην Ελλάδα, η δεξτροαμφεταμίνη (Dexedrin) και η Πεμολίνη (Gylert).
Τα φάρμακα αυξάνουν την απελευθέρωση και ελαττώνουν την αδρανοποίηση της ντοπαμίνης και νοπετινεφρίνης στις νευρομυϊκές συνάψεις. Στο 25% των περιπτώσεων δεν υπάρχει ανταπόκριση στη φαρμακευτική αγωγή. Άλλο φάρμακο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί, για τη διάσπαση της προσοχής, είναι η πιρακετάμη (Nootrop), που αυξάνει τη φυσιολογική δραστηριότητα του νευρικού κυττάρου.
Για την αντιμετώπιση του συνδρόμου επιτυχέστερη είναι η συνδυασμένη αγωγή, εκπαιδευτική, ψυχολογική και φαρμακευτική.
πηγή:invitromagazine.gr
